พระธาตุนาดูน อารยธรรมและประวัติศาสตร์แห่งอีสาน

พระธาตุนาดูน: อารยธรรมและประวัติศาสตร์แห่งอีสาน

ความเป็นมาและที่ตั้ง

อำเภอนาดูน จังหวัดมหาสารคาม เป็นแหล่งอารยธรรมโบราณที่สำคัญแห่งหนึ่งของประเทศไทย พื้นที่นี้เคยเป็นเมืองจำปาศรี ซึ่งรุ่งเรืองในสมัยทวารวดีระหว่างพุทธศตวรรษที่ 13-15 พบหลักฐานทางโบราณคดีที่แสดงถึงความเจริญรุ่งเรืองในยุคนี้ ได้แก่ เจดีย์สมัยทวารวดีและลพบุรี ซึ่งค้นพบแล้วหลายแห่งในพื้นที่นี้

ยุคทวารวดีและยุคลพบุรี

เมืองจำปาศรีมีความเจริญรุ่งเรืองในสองยุคสำคัญ:

• ยุคทวารวดี (พ.ศ. 1000-2000)
• ยุคลพบุรี (พ.ศ. 1600-1800)

ในราวพุทธศตวรรษที่ 13-16 พบเจดีย์สมัยทวารวดีถึง 25 องค์ในบริเวณเมืองนี้ โดยขณะนี้ขุดค้นพบแล้ว 10 องค์ เจ้าผู้ครองเมืองได้สร้างสถานที่สำคัญทางศาสนาและวัฒนธรรม เช่น เทวาลัย ปรางค์กู่ เป็นต้น เมืองนี้เจริญทั้งด้านศาสนา วัฒนธรรม และการปกครอง จนถึงยุคสุดท้ายในสมัยพระเจ้าฟ้างุ่มแหล่งหล้าธรณี

การค้นพบพระธาตุนาดูน และการค้นพบสำคัญ

ในปีพุทธศักราช 2522 กรมศิลปากรร่วมกับชาวบ้านตำบลนาดูน ได้ขุดพบพระบรมสารีริกธาตุและพระพิมพ์ดินเผาจำนวนมากที่นาของนายทองดี ปะวะภูตา ข่าวการค้นพบแพร่กระจายอย่างรวดเร็ว ทำให้ผู้คนหลั่งไหลมาขุดค้นเพิ่มเติม หน่วยศิลปากรที่ 7 ขอนแก่นได้เข้ามาทำการขุดแต่งโบราณสถาน แต่ต้องหยุดการขุดค้นเนื่องจากจำนวนประชาชนที่มาแย่งชิงค้นหาพระพิมพ์เป็นจำนวนมาก

ในวันที่ 8 มิถุนายน 2522 นายบุญจันทร์ เกศแสนศรี ได้ขุดพบสถูปบรรจุพระบรมสารีริกธาตุ มีลักษณะเป็นเกล็ดแก้วในผอบสามชั้น ซึ่งประกอบด้วยทองคำ เงิน และสำริด บรรจุในสถูปโลหะทรงกลมสูง 24.4 เซนติเมตร ด้านหลังพระพิมพ์บางองค์ยังมีจารึกเป็นภาษาขอมโบราณและมอญโบราณ

การก่อสร้างพระธาตุนาดูน และลักษณะโครงสร้าง

รัฐบาลเห็นความสำคัญของศิลปวัตถุโบราณเหล่านี้ จึงได้สร้างพระธาตุนาดูนขึ้นเพื่อบรรจุพระบรมสารีริกธาตุ โดยรอบพื้นที่นี้ยังมีการพัฒนาโครงการพุทธมณฑลอีสาน ซึ่งเป็นศูนย์กลางพระพุทธศาสนาและศิลปวัฒนธรรมของภาคตะวันออกเฉียงเหนือ โครงการนี้เริ่มตั้งแต่พ.ศ. 2525 ถึง 2529

เจดีย์พระธาตุนาดูนได้รับการออกแบบโดยกรมศิลปากร มีความสูง 50.50 เมตร และฐานกว้าง 35.70 เมตร โครงสร้างเป็นคอนกรีตเสริมเหล็ก ผนังภายนอกทำด้วยหินล้างและปูนเรียบ ตกแต่งด้วยลวดลายลวดบัวและพระพิมพ์ต่างๆ ที่ขุดพบในพื้นที่ จำนวน 32 รูป องค์พระธาตุแบ่งออกเป็น 16 ชั้น ภายในโปร่ง มีทางเดินและซุ้มประตูลายปูนปั้น 4 ทิศ

พิธีการสำคัญ

พลเอกเปรม ติณสูลานนท์ นายกรัฐมนตรี ได้ประกอบพิธีวางศิลาฤกษ์เมื่อวันที่ 21 ธันวาคม พ.ศ. 2528 และการก่อสร้างเสร็จสมบูรณ์เมื่อวันที่ 17 พฤศจิกายน พ.ศ. 2529 พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ได้โปรดเกล้าให้สมเด็จพระบรมโอรสาธิราชเจ้าฟ้ามหาวชิราลงกรณ์เสด็จพระราชดำเนินแทนพระองค์มาประกอบพิธีอัญเชิญพระบรมสารีริกธาตุเข้าบรรจุในองค์พระธาตุนาดูนเมื่อวันที่ 12 พฤศจิกายน พ.ศ. 2530

พระธาตุนาดูนเป็นสถานที่สำคัญที่แสดงถึงความศรัทธาและประวัติศาสตร์อันยาวนานของอารยธรรมในภาคอีสาน เป็นศูนย์กลางศาสนาและวัฒนธรรมที่สำคัญสำหรับประชาชนในภูมิภาคนี้